ISO 14001 stał się międzynarodowym standardem projektowania i wdrażania systemu zarządzania środowiskowego. Norma jest publikowana przez ISO (Międzynarodową Organizację Normalizacyjną), która tworzy i rozpowszechnia normy akceptowane na całym świecie. Najnowsza wersja wymagań systemu zarządzania środowiskowego została opublikowana w 2015 roku i jest określana jako „ISO 14001: 2015”.

Co to jest system zarządzania środowiskowego?

System zarządzania środowiskowego, często nazywany SZŚ, składa się z zasad, procesów, planów, praktyk i zapisów, które definiują zasady dotyczące interakcji Twojej firmy ze środowiskiem. Ten system musi być dostosowany konkretnie do Twojej działalności, ponieważ dana firma będzie miała odrębne wymagania prawne i środowiskowe, które pasują do konkretnych procesów biznesowych. Jednak wymagania ISO 14001 zapewniają ramy i wytyczne dotyczące tworzenia systemu zarządzania środowiskowego, aby nie przegapić ważnych elementów niezbędnych do pomyślnego wdrożenia normy.

Dlaczego ISO 14001 jest ważne?

Dbanie o nasze środowisko i zapobieganie powodowaniu przez nasze firmy negatywnego wpływu na to jedne z najważniejszych wyzwań, przed którymi stoją współczesne firmy. Jedną z największych korzyści z wdrożenia SZŚ jest prestiż wynikający z przynależności do tych firm, którym zależy na tym, aby zmniejszyć swój wpływ na środowisko. Może to przynieść firmie lepsze relacje z klientami, opinią publiczną i ogółem społeczności, ale przyniesie też inne korzyści.

Oprócz dobrego wizerunku, wiele firm może zaoszczędzić pieniądze dzięki wdrożeniu systemu zarządzania środowiskowego. Można to osiągnąć poprzez ograniczenie liczby wypadków, które mogą skutkować kosztami odpowiedzialności, możliwość uzyskania ubezpieczenia po bardziej rozsądnych kosztach oraz oszczędzanie materiałów i energii poprzez wysiłki redukcyjne. Ta poprawa kontroli kosztów jest korzyścią, której nie można przeoczyć przy podejmowaniu decyzji o wdrożeniu systemu zarządzania środowiskowego.

Jak właściwie wygląda ISO 14001?

Struktura ISO 14001 jest podzielona na dziesięć sekcji. Pierwsze trzy mają charakter wstępny, a siedem ostatnich zawiera wymagania dotyczące systemu zarządzania środowiskowego. Dlatego skupimy się tu na siedmiu ostatnich kwestach.

• Sekcja 4: Kontekst organizacji – w tej sekcji omówiono wymagania dotyczące zrozumienia organizacji w celu wdrożenia SZŚ. Obejmuje wymagania dotyczące identyfikowania problemów wewnętrznych i zewnętrznych, identyfikowania zainteresowanych stron i ich oczekiwań, definiowania zakresu i identyfikowania procesów wymaganych dla SZŚ.
• Sekcja 5: Zarządzanie – wymagania dotyczące zarządzania obejmują potrzebę, aby najwyższe kierownictwo odgrywało kluczową rolę we wdrażaniu SZŚ. Najwyższe kierownictwo musi wykazać zaangażowanie w ochronę środowiska, zdefiniowanie i zakomunikowanie polityki środowiskowej oraz przypisanie ról i obowiązków w całej organizacji.
• Sekcja 6: Planowanie – najwyższe kierownictwo musi również zaplanować bieżące funkcjonowanie SZŚ. Należy ocenić ryzyko i szanse związane z SZŚ w organizacji, a także zidentyfikować cele środowiskowe dla poprawy i zaplanować ich osiągnięcie. Ponadto organizacja musi ocenić wszystkie sposoby, w jakie procesy organizacyjne oddziałują i wpływają na środowisko, a także zobowiązania prawne i inne, które są wymagane od organizacji.
• Sekcja 7: Wsparcie – sekcja wsparcia dotyczy zarządzania wszystkimi zasobami EMS, a także zawiera wymagania dotyczące kompetencji, świadomości, komunikacji i kontrolowania udokumentowanych informacji (dokumenty i zapisy wymagane dla Twoich procesów).
• Sekcja 8: Eksploatacja – wymagania operacyjne dotyczą wszystkich aspektów kontroli środowiskowych potrzebnych w procesach organizacyjnych, a także potrzeby identyfikacji potencjalnych sytuacji awaryjnych i zaplanowania reakcji, abyś był przygotowany do reagowania w przypadku ich wystąpienia.
• Sekcja 9: Ocena wydajności – Ta sekcja zawiera wymagania potrzebne do upewnienia się, że możesz monitorować, czy Twój SZŚ działa dobrze. Obejmuje monitorowanie i pomiary procesów, ocenę zgodności środowiskowej, audyty wewnętrzne i bieżący przegląd zarządzania SZŚ.
• Sekcja 10: Poprawa – ta ostatnia sekcja określa wymagania potrzebne stałego ulepszenia SZŚ w przyszłości. Obejmuje to potrzebę oceny niezgodności procesów i podjęcia działań korygujących.

Sekcje te są oparte na cyklu „zaplanuj-wykonaj-sprawdź-działaj”, który wykorzystuje te elementy do wdrażania zmian w procesach organizacji w celu kierowania i utrzymywania ulepszeń.

Obowiązkowe kroki, aby zakończyć wdrożenie i uzyskać certyfikat Twojej firmy.

Po ukończeniu całej dokumentacji i jej wdrożeniu organizacja musi również wykonać następujące kroki, aby zapewnić pomyślną certyfikację:

• Audyt wewnętrzny – umożliwia to sprawdzenie procesów SZŚ. Celem jest zapewnienie, że istnieją zapisy potwierdzające zgodność procesów oraz znajdowanie problemów i słabych punktów, które w przeciwnym razie pozostałyby ukryte.
• Przegląd zarządzania – formalny przegląd dokonywany przez kierownictwo w celu oceny istotnych faktów dotyczących procesów systemu zarządzania w celu podjęcia odpowiednich decyzji i przydzielenia zasobów.
• Działania naprawcze – po audycie wewnętrznym i przeglądzie zarządzania należy naprawić pierwotną przyczynę wszelkich zidentyfikowanych problemów i udokumentować, w jaki sposób zostały one rozwiązane.

Proces certyfikacji firmy podzielony jest na dwa etapy:

• Etap pierwszy (przegląd dokumentacji) - Audytorzy z wybranej przez Ciebie jednostki certyfikującej sprawdzą, czy Twoja dokumentacja spełnia wymagania ISO 14001.
• Etap drugi (audyt główny) - Tutaj audytorzy jednostki certyfikującej sprawdzą, czy Twoje rzeczywiste działania są zgodne zarówno z ISO 14001, jak i Twoją własną dokumentacją, przeglądając dokumenty, zapisy i praktyki firmy.

Kursy i szkolenia z ISO 14001.

Na całym świecie istnieje wiele akredytowanych organizacji szkoleniowych, w których można uzyskać indywidualne kwalifikacje w zakresie ISO 14001. Tylko pierwszy z kursów wymienionych poniżej może prowadzić do uzyskania certyfikatu pozwalającego danej osobie na przeprowadzenie audytu dla jednostki certyfikującej, ale pozostałe są bardzo przydatne dla tych, którzy będą używać tych umiejętności we własnej firmie:

• Kurs dla audytora wiodącego ISO 14001 - Jest to trwający od czterech do pięciu dni kurs szkoleniowy skupiający się na zrozumieniu normy ISO 14001 i możliwości wykorzystania jej do weryfikacji systemów zarządzania pod kątem tych wymagań. Kurs obejmuje egzamin kończący weryfikację wiedzy i kompetencji i tylko z akredytowanym kursem jednostka może zostać zatwierdzona do audytu dla jednostki certyfikującej.
• Kurs audytora wewnętrznego ISO 14001 - jest to zwykle dwu- lub trzydniowy kurs oparty na powyższym kursie dla audytora wiodącego, ale nie obejmuje testu kompetencji, więc jest to najbardziej przydatne dla kogoś, kto zaczyna przeprowadzać audyty wewnętrzne w ramach firma.
• Kurs świadomości i wdrażania ISO 14001 - oferowanych jest kilka kursów, które zapewniają wiedzę na temat ISO 14001 i sposobów jej wdrażania. Mogą to być kursy jedno-, dwu- lub nawet pięciodniowe, a nawet mogą obejmować sesje e-learningowe online jako metodę nauczania materiału. Kursy te są dobre dla tych, którzy potrzebują przeglądu normy ISO 14001 lub tych, którzy będą zaangażowani we wdrażanie w firmie, a wiele z nich jest bardziej ekonomicznych niż inwestowanie w kurs dla audytora wiodącego dla osób zaangażowanych na tym poziomie.