Budowy to miejsca intensywnych i niebezpiecznych robót wielu firm w jednym czasie. Nie jest tajemnicą, że nierzadko dochodzi tu do wypadków. Czasami są to drobne urazy, a czasami poważny uszczerbek na zdrowiu. Najrzadziej zdarzają się wypadki śmiertelne. Jaka jest wtedy odpowiedzialność kierownika budowy w zakresie BHP? Czy zawsze odpowiada, nawet jeśli była to ewidentna wina pracownika?

Odpowiedzialność kierownika budowy w świetle przepisów prawa

Dwa najważniejsze akty prawne mówiące o odpowiedzialności kierownika budowy to: kodeks pracy oraz prawo budowlane.

Prawo budowlane

Art.  22.  [Obowiązki kierownika budowy]
Do podstawowych obowiązków kierownika budowy należy:
3a) koordynowanie realizacji zadań zapobiegających zagrożeniom bezpieczeństwa i ochrony zdrowia:
a) przy opracowywaniu technicznych lub organizacyjnych założeń planowanych robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów, które mają być prowadzone jednocześnie lub kolejno,
b) przy planowaniu czasu wymaganego do zakończenia robót budowlanych lub ich poszczególnych etapów;
3b) koordynowanie działań zapewniających przestrzeganie podczas wykonywania robót budowlanych zasad bezpieczeństwa i ochrony zdrowia zawartych w przepisach, o których mowa w art. 21a ust. 3, oraz w planie bezpieczeństwa i ochrony zdrowia;

Kodeks pracy

Art. 212. Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, 
2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 
3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami związanymi z warunkami środowiska pracy, 
4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego, a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem, 
5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, 
6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami.
Jak widać oba akty prawne dość ogólnie mówią o bezpieczeństwie, choć kodeks pracy jest bardziej szczegółowy.

Obowiązki kierownika budowy w zakresie BHP w praktyce

Jak przekłada się to na realia budowy?. Prawo budowlane wspomina o koordynacji prac zapewniając bezpieczne i higieniczne warunki pracy. Chodzi tutaj głównie o fakt przebywania jednocześnie na budowie wielu ekip, które realizując różne prace mogą stwarzać dla siebie nawzajem zagrożenie. Przykładem może być firma realizująca docieplenia oraz firma prowadzące prace brukarskie w tym samym miejscu. Pracownicy pracujący na dachu stwarzają zagrożenie dla brukarzy dlatego kierownik budowy powinien koordynować i nadzorować harmonogram prac obu ekip aby zapewnić bezpieczeństwo.

Kodeks pracy natomiast mówi o tym, że kierownik przede wszystkim musi właściwie zorganizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami zasadami BHP. Chodzi tutaj głównie o zagospodarowanie placu budowy, wyznaczenie strefie biurowej, strefy do przebieranie się pracowników oraz spożywania posiłków, toalety oraz wytyczenie dróg komunikacyjnych. Istotną kwestią jest wynagrodzenie i oznakowanie stref niebezpiecznych wewnątrz budowy, cała budowa powinna być wygrodzona ogrodzeniem stałymi i właściwie oznakowana. Kierownik budowy ma obowiązek dostarczyć, przeszkolić oraz egzekwowac stosowanie odpowiednich środków ochrony indywidualnej. Najczęściej spotykane środki ochrony indywidualnej na budowie to hełm ochronny, kamizelka wysyłki widzialności, obuwie ochronne kategorii S3, szelki bezpieczeństwa, ochronniki słuchu, okulary ochronne oraz rękawice robocze. Kierownik budowy ma również obowiązek zapewnić zabezpieczenie pracowników przed wypadkami, dbałość o techniczne wyposażenie i sprzęt budowlany. Natomist bardzo istotnym obowiązkiem kiernika budowy czy robót jest egzekwowanie przestrzegania przepisów i zasad BHP. Kierownik widząc pracowników nie stosujących się do przepisów i zasad bezpieczeństwa pracy ma obowiązek wstrzymać roboty budowlane. Jeżeli tego nie zrobi w razie wypadku może on sam być pociągany do  opowidzialności.

Odpowiedzialność pracownika

Pracownik natomiast ma również obowiązek przestrzegania przepisów i zasad BHP. Nie zwalnia pracownika z tych obowiązków obecność kierownika budowy. Jeżeli pracownik łamie przepisy BHP to on ponosi za to odpowiedzialność.

Kiedy konieczny jest stały nadzór nad pracami?

Pracownik nie musi wykonywać pracy pod nadzorem kierownictwa budowy jeżeli praca nie jest zaliczana do prac szczególnie niebezpiecznych. A takie prace to m.in.: praca na wysokości powyżej 3 m, prace w wykopach, prace przy urządzeniach pod napięciem lub inne prace uznane za szczególnie niebezpieczne, np. montaż elementów na dużych wysokościach.

Paweł Sereda
Główny Specjalista ds. BHP
SAFETY Service