Już po raz czwarty wortal Sztuka-Architektury.pl zorganizował plebiscyt Polska Architektura XXL podsumowujący najważniejsze osiągnięcia i wydarzenia polskiej architektury minionego roku. Od końca marca do maja 2012 roku eksperci i internauci wybierali swoich faworytów w dziewięciu konkursowych kategoriach. 7 maja poznaliśmy zwycięzców.

Od początku 2012 r. redakcja wortalu Sztuka-Architektury.pl zbierała propozycje od zaproszonych ekspertów oraz zgłoszenia czytelników – zarówno architektów, jak i osób zainteresowanych tą dziedziną sztuki. W ten sposób powstał zestaw najważniejszych zrealizowanych w ubiegłym roku budynków i wydarzeń architektonicznych, które zostały poddane pod głosowanie internautów oraz jurorów.

Eksperci i kategorie

Nominowanych zostało niemal pięćdziesiąt obiektów i wydarzeń w dziewięciu konkursowych kategoriach: kultura i nauka, nowe i stare, dom i mieszkanie, biura i przemysł, sport, ekologia, przestrzeń publiczna i transport, wydarzenie 2011 i nadzieja 2011.

Zaproszonymi przez nas ekspertami byli:

• Urszula Gołota – architekt, kustosz Działu Architektury i Sztuki Współczesnej Muzeum Architektury we Wrocławiu;
• Bartosz i Michał Haduchowie – architekci z krakowskiej grupy projektowej NarchitekTURA, publicyści;
• Marcin Kościuch – architekt, współzałożyciel poznańskiej pracowni Ultra Architects, wiceprezes poznańskiego oddziału SARP;
• Piotr Kuczia – architekt prowadzący biuro w Osnabrueck w Niemczech, zaangażowany w idee architektury zrównoważonej.

Zapraszamy do zapoznania się z wynikami konkursu.

Głosowanie profesjonalnego jury

W kategorii 'Kultura i nauka' zwycięzcą został gmach Centrum Informacji Naukowej i Biblioteka Akademicka (CINiBA) w Katowicach zaprojektowany przez architektów z pracowni HS99.

Budynek CINiBA powstał z inicjatywy Uniwersytetu Śląskiego i Akademii Ekonomicznej, a celem inwestycji było umożliwienie szerokiemu gronu odbiorców dostępu zarówno do wiedzy zawartej w tradycyjnych książkach i czasopismach oraz wszelkiego rodzaju multimediów i elektronicznych nośników informacji. Monumentalny gmach biblioteki, poprzedzony centralnym placem uniwersyteckim  pełniącym rolę forum, podkreśla główną oś układu urbanistycznego kampusu uniwersyteckiego. Monolityczna bryła budynku złożona jest z dwóch prostopadłościanów, których wysokość dostosowano do sąsiedniej zabudowy. Niższy odpowiada średniej wysokości budynków na terenie kampusu uczelni, natomiast zwrócone w stronę forum wypiętrzenie wchodzi w dialog z pobliskimi wysokimi budynkami, a zarazem podkreśla rangę miejsca i funkcji gmachu.

Za najlepszą realizację w kategorii 'Dom i mieszkanie' jurorzy uznali zespół mieszkaniowy 19 Dzielnica w Warszawie autorstwa biura JEMS Architekci.

Projektując ulokowany na terenach poprzemysłowych warszawskiej Woli zespół mieszkaniowy nazwany 19 Dzielnicą, architekci z biura JEMS Architekci wyszli z założenia, że osiedle jest swoistym miejskim mikrokosmosem. A skoro tak, powinno funkcjonować jak małe miasto – uporządkowany organizm urbanistyczny z ulicami, placami, zielenią i usługami. Koncepcję funkcjonowania osiedla oparto więc na modelu klasycznego miasta z kwartałową organizacją zabudowy i wyraźnym podziałem przestrzeni na ogólnodostępną, którą tworzą ulice i place oraz półprywatną – dziedzińce i wnętrza kwartałów zarezerwowane dla mieszkańców. Projekt osiedla określa wszystkie czynniki istotne dla funkcjonowania budynków jako elementów spójnego organizmu urbanistycznego, ale jednocześnie zachowuje ich indywidualny wyraz. Dzięki temu – przy jednorodnej, uporządkowanej urbanistyce – powstające założenie charakteryzować się będzie zróżnicowaną tkanką architektoniczną.

W kategorii 'Nowe i stare' wybór jurorów padł na tymczasową siedzibę Muzeum Współczesnego Wrocław, na której potrzeby zaadaptowany został schron z lat 40 XX wieku. Autorami projektu adaptacji są dwie wrocławskie pracownie: VROA Architekci i Ch+ Architekci.

Imponujący skalą budynek będący obecnie siedzibą nowego wrocławskiego muzeum został wzniesiony w 1942 r. według projektu Richarda Konwiarza – jednego z czołowych architektów przedwojennego wrocławskiego modernizmu. Wcześniej – w lipcu 2009 r. przeprowadzona została rewitalizacja elewacji budynku według projektu pracowni Romana Rutkowskiego – zostały one pomalowane na kolor kremowy, a na froncie pojawił się mural Stanisława Dróżdża pt. 'Klepsydra'. Kluczowym założeniem projektu adaptacji wnętrz muzeum było wydobycie najistotniejszych cech obiektu poprzez zachowanie jego oryginalnej struktury i podkreślenie jej współczesnymi detalami. Większość istniejących ścian została odczyszczona do 'gołego' betonu, a prowadzone na nich i na sufitach instalacje – wyeksponowane, co dodatkowo podkreśla surowy charakter budynku, a także jego obecną, naznaczoną tymczasowością funkcję.

Wśród budynków biurowych i przemysłowych największe uznanie jury wzbudziły dwa obiekty: Komin73, czyli biuro pracowni projektowych przy ul. Mińskiej 25 w Warszawie autorstwa trzech pracowni: Projekt Praga, Super Super i WWAA oraz siedziba firmy Pol Aqua w Warszawie zaprojektowana przez biuro Hermanowicz Rewski Architekci.

Komin73 – pod tym intrygującym adresem kryje się ponad tysiąc metrów kwadratowych przestrzeni przeznaczonej na działania kreatywne stworzonej przez  trzy warszawskie pracownie projektowe: Projekt Praga, Super Super i WWAA. Komin73 mieści się na terenie dawnej Warszawskiej Fabryki Motocykli. Dziś przestrzenie, w których królował niegdyś przemysł, przejęli młodzi twórcy zajmujący się różnymi dziedzinami sztuki: architekturą, designem, scenografią, modą, fotografią, projektowaniem parmetrycznym, mapingiem 3D, webdesignem czy animacją. Ingerencja architektoniczna w zastanym obiekcie polegała przede wszystkim na jego uproszczeniu i doświetleniu. Potężna przestrzeń została podzielona na dwie strefy: część frontową zajęły biura, natomiast przylegająca do pracowni hala udostępniana jest na rozmaite wydarzenia związane z kulturą miejską.

Biurowiec firmy Pol Aqua powstał na terenie Wilanów Office Park, który ma być największym – zajmującym obszar ponad 17 hektarów – kompleksem biurowym w Warszawie. Jego koncepcję urbanistyczną opracowało biuro Hermanowicz Rewski Architekci. Z tej samej pracowni wyszedł projekt pierwszego budynku zrealizowanego w ramach kampusu. Ponieważ nowa siedziba firmy ma być jednocześnie jej wizytówką, architekci nadali bryle budynku dynamiczny charakter – od strony południowej kolejne kondygnacje są przesunięte względem siebie, tworząc ciekawy przestrzennie i światłocieniowo układ zrównoważony ciemnymi elewacjami, których powściągliwa kolorystyka została miejscami przełamana akcentami intensywnego, ciemnopomarańczowego koloru.

Także dwa równorzędne pierwsze miejsca przyznano w kategorii 'Ekologia'. Ex aequo zajęły je: demonstracyjny dom pasywny pod Złotowem zaprojektowany przez Emilię Durkę-Zielińską i Walentego Durkę z biura Dom Architektów oraz siedziba firmy FIS SST w Gliwicach autorstwa pracowni Zalewski Architecture Group.

Punktem wyjścia dla projektantów demonstracyjnego domu pasywnego pod Złotowem były dwa założenia: wykorzystanie potencjału lokalizacji oraz ograniczenie do minimum ingerencji w środowisko naturalne. Stąd decyzja o realizacji budynku pasywnego. Kolejnym ważnym aspektem było dążenie do osiągnięcia harmonii z otaczającym krajobrazem przy jednoczesnym podkreśleniu współczesnego charakteru obiektu. Stąd prosta, zwarta bryła przypominająca formą współczesną "stodołę". Projekt domu miał także uwzględniać rozwiązania zgodne z założeniami rozwoju środowiska zrównoważonego. Architekci postawili więc na naturalne materiały pochodzenia organicznego – odnawialne i najłatwiejsze do recyklingu oraz maksymalną eliminację chemii budowlanej.

Zaprojektowany przez biuro Zalewski Architecture Group biurowiec firmy FIS-SST jest pierwszym budynkiem, który powstał w ramach Centrum Edukacji i Biznesu ulokowanego na terenach dawnej kopalni. Nie chcąc konkurować z sąsiednimi, historycznymi budynkami KWK Gliwice, architekci zdecydowali się zaprojektować obiekt o minimalistycznej estetyce i stonowanej kolorystyce. Ma on formę wydłużonego prostopadłościanu, którego elewacje frontową i tylną tworzy jednorodna struktura drewnianych żaluzji. Oprócz funkcji estetycznych, pełnią one także rolę praktyczną, chroniąc wnętrza przed nadmiernym nasłonecznieniem i przegrzewaniem.

W kategorii obiektów sportowych laur przypadł w udziale stadionowi PGE Arena w Gdańsku zaprojektowanemu przez konsorcjum firm RKW Rhode Kellermann Wawrowsky Architekci i HPP International Planungsgesellschaft mbH.

Zaprojektowany przez biura RKW Rhode Kellermann Wawrowsky z Polski i Düsseldorfu oraz HPP Hentrich Petschnigg & Partner z Düsseldorfu obiekt w intencji architektów ma być architektonicznym symbolem Gdańska. Stąd decyzja o nadaniu mu metaforycznej formy, która jednoznacznie kojarzyć się będzie z morzem i stoczniową tradycją miasta. Lekka, filigranowa konstrukcja nośna gdańskiej areny otoczona błyszczącym poszyciem inspirowana jest tradycyjną techniką budowania statków, tyle że zamiast drewna użyto tu nowoczesnych materiałów – stali i poliwęglanu. Z kolei kształt, kolor i podświetlenie stadionu przywodzą na myśl ogromną bryłę bursztynu wygładzoną przez morskie fale.

Tytuły najlepszych w kategorii 'Przestrzeń publiczna i transport' przypadły dwóm realizacjom: Parkowi Odkrywców przy Centrum Nauki Kopernik w Warszawie zaprojektowanemu (podobnie jak gmach CNK) przez RAr2 Laboratorium Architektury oraz Wieży Kontroli Ruchu Lotniczego w Łodzi autorstwa biura Szcześniak Denier Architekci.

Park Odkrywców to ogólnodostępna, zielona przestrzeń zaaranżowana między budynkiem CNK a mostem Świętokrzyskim – połączenie przestrzeni rekreacyjnej z miejscem do eksperymentowania, oazą natury, przybytkiem sztuki. Park ma 28 tysięcy metrów kwadratowych powierzchni. Projekt jego terenu nawiązuje do rzeźby pradoliny Wisły oraz związanych z nią procesów erozyjnych – nierówny i pofalowany, pełen jest łagodnych wzniesień, granitowych głazów i ścieżek powtarzających dawny bieg rzeki – a rosnące tu rośliny są charakterystyczne dla naturalnego nadwiślańskiego krajobrazu. Na trawnikach pomiędzy drzewami i krzewami znaleźć można eksponaty artystyczne, które w nietypowy sposób przybliżać mają prawa przyrody, wykorzystując na przykład efekty dźwiękowe i właściwości fali głosowej.

Ukończona w 2011 r. wieża kontroli lotów autorstwa biura SDA – Szcześniak Denier Architekci jest jednym z elementów projektu rozbudowy i modernizacji infrastruktury łódzkiego lotniska. Forma budynku w znacznej mierze została zdeterminowana przez wymagania funkcjonalne i przepisy bezpieczeństwa obowiązujące w tego typu obiektach. Mimo to, architektom udało się nadać mu ciekawy, rzeźbiarski kształt i w prostej bryle oddać dynamikę lotniska. Architekci zrezygnowali z popularnych w 'lotniskowych' obiektach formalnych inspiracji kształtem samolotu. Jednocześnie, dzięki sposobowi ukształtowania elewacji i różnym kątom nachylenia, bryła nawiązuje do specyfiki miejsca. Niski, dwukondygnacyjny segment mieszczący część biurową i techniczną zestawiony została z kilkudziesięciometrową wieżą, a granice między nimi zaciera pokrywająca cały obiekt blacha cięto-ciągniona. 

Spośród architektonicznych wydarzeń największą uwagę jurorów wzbudziło kolejne – wówczas jeszcze uciszone – zamieszanie wokół budowy Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Warszawie, największą nadzieją zaś jest w ich oczach Dom-arka Roberta Koniecznego w Brennej.

Przypominający betonową arkę, która osiadła na zboczu wzgórza dom Roberta Koniecznego nie zaskakuje spektakularną, skomplikowaną bryłą. Leżąca u jego podstawy idea jest prosta – w pierwszej kolejności ma zapewniać poczucie bezpieczeństwa i respektować siłę górskiej przyrody. W intencji architekta, budynek miał się także stać ramą kadrującą widok na malowniczy beskidzki pejzaż. W efekcie powstał parterowy, nakryty dwuspadowym dachem obiekt przypominający swoją formą betonową stodołę i otwarty na otoczenie tak, by ze wszystkich pomieszczeń roztaczał się ten sam widok. By zapewnić poczucie bezpieczeństwa, architekt zdecydował się na 'odkręcenie' budynku w taki sposób, że z ziemią styka się on tylko jednym narożnikiem, a reszta bryły wisi nad zboczem wzgórza.

Głosowanie czytelników

W kilku przypadkach opinie Czytelników pokryły się z decyzją profesjonalnego jury. Było tak w kategorii Kultura i nauka, w której internauci przyznali pierwsze miejsce gmachowi CINiBA w Katowicach oraz obiektów sportowych – także publiczność za najlepszą realizację w tej dziedzinie uznała gdański stadion PGE Arena.

Podobnie było w kategorii budynków biurowych – tu publiczność wskazała na jednego z faworytów jurorów, czyli Komin 73 – oraz w dziedzinie ekologii, w której laur od publiczności otrzymała gliwicka siedziba firmy FIS SST.

Za najlepsze połączenie nowego ze starym publiczność uznała rozbudowę poznańskiej sceny kameralnej, czyli Malarnię zaprojektowaną przez młode poznańskie biuro trabendo we współpracy z Jerzym Gurawskim.

Najwięcej głosów w kategorii dom i mieszkanie otrzymał „Dom zero schodów” zaprojektowany przez Przemka Kaczkowskiego i OlęTargonską.

Tytuł najlepszej przestrzeni publicznej otrzymała warszawska Soho Factory przy ul. Mińskiej, czyli szeroko zakrojona inicjatywa reanimacji dawnego zespołu fabrycznego na warszawskim Kamionku, za której koncepcję architektoniczną odpowiada biuro Projekt Praga.

Za największe wydarzenie 2011 r. publiczność uznała projekt edukacyjny Przedszkole! zrealizowany przez Fundację Młodej Kultury Hopsiup Projekt.

Największe nadzieje spośród projektów powstałych w 2011 r. wzbudziła natomiast futurystyczna wizja wieży logistycznej „Logica Tower” autorstwa Katarzyny Buczkowskiej i Otylii Danielewicz Labackiej ze studia One Architekci.

Organizatorem plebiscytu Polska Architektura XXL  jest wortal Sztuka-Architektury.pl. Jest on jednym z największych, fachowych, sieciowych mediów architektonicznych w Polsce. Powstał w 2001 roku jako rozwinięcie strony internetowej towarzyszącej polskiej prezentacji wystawy laureatów nagrody Pritzkera - architektonicznego Nobla. Oprócz informacji o aktualnościach z polskiej i światowej architektury serwis Sztuka-Architektury.pl jest organizatorem szeregu wydarzeń architektonicznych, jak: „ArchFilmFest - Festiwal Filmów o Architekturze", „Akcja-Kreacja. Projektowanie na żywo", program szkoleń "Bottom-up design" czy „Polska Architektura XXL" - doroczny plebiscyt będący podsumowaniem największych wydarzeń architektonicznych w kraju. Wortal ma także własny program wydawniczy oraz bazę danych najlepszych, młodych pracowni projektowych.